بخشی از مطلب
ایران زمین مهد آزادگان است،در این سرزمین خدایی ،مسیحیان کلیساهای بسیاری ساخته اند.در هیچ یک از کشورهای مسلمان این تعداد کلیسا وجود ندارد.
تاکنون 17 کلیسای فرقه های کاتولیک،پروتستان،ارتودوکس و نستوری ،و 26 کلیسای ارمنیان فرقه گریگوری،در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آندرانیک هویان،ص 8
از اوایل سده اول میلادی مسیحیت در ایران زمین انتشار یافت،مبلغان مسیحی در شمال غرب و غرب ایران زمین به تبلیغ پرداختند.پادشاهان آزادمنش اشکانی با دین و اعتقادات رعایای خود کاری نداشتند.مسیحیان در آغاز مسیحیت در سرزمین روم تحت تعقیب،آزار،شکنجه و اعدام قرار داشتند.از این رو به ایران می گریختند،و در این سرزمین در آسایش کامل به سر می بردند و مراسم مذهبی خود را به راحتی و بدون دغدغه خاطر انجام می دادند.آندرانیک هویان،ص 13
یکی از زیباترین و مشهورترین کلیساهای ارمنیان در جهان کلیسای استپانوس مقدس با ویژگی های معماری و تزئینی بسیار با ارزش است.

مساحت وانک استپانوس مقدس 3463 متر مربع است.پیرامون وانک بارویی عریض و مرتفع با سنگ لاشه و ملاط گل کشیده شده است.باروی دژ دارای هفت برج است چهار برج در چهار گوشه بارو،یک برج در وسط باروشرقی و دو برج در اواسط باروی غربی و در رو سوی در ورودی به فاصله 8 متر عقب تر ساخته شده است.در ورودی کلیسا در این قسمت قرار دارد.دو برجی که در دو سوی این محوطه ساخته اند می تواند به خوبی از در ورودی و محوطه جلوی آن محافظت نماید.
این کلیسا در 15 کیلومتری غرب جلفا در نزدیکی روستای دره شام از دهستان ارسکنار بخش پلدشت شهرستان ماکو و 6 کیلومتری روز ارس در دره ای سرسبز و زیبا در محلی به نام قزل وانک واقع شده است .
آنچه ابهتی خاص به این مجتمع بی نظیر می دهید گذشته از ویژگیهای معماری و تزئینات پرداژش،دورافتادگی و عزلت شکوهمند و طبیعت بسیارگیرای آن است و....